Welke impact heeft corona op het leven van prostituees?

In het onlangs verschenen boek 'Nooit meer dansen. De veilige stad in tijden van pandemie' brengt Marijke Malsch de problemen van prostituees tijdens corona in kaart. Tijdens de Conferentie over mensenhandel en seksuele uitbuiting 28 en 29 januari 2022 in Amsterdam zijn er presentaties over illegale prostitutie en praat een panel met sekswerkers uit de hele wereld over hun ervaringen, ook tijdens corona. De Open Universiteit is medeorganisator van de conferentie die zowel online als fysiek plaatsvindt in het Symfoniebureau in Amsterdam.

'Voor illegale prostituees vrezen we het ergste'

Malsch: 'Er is een groot verschil tussen zelfstandige sekswerkers - onder wie ZZP’ers - die zich in coronatijd nog aardig weten te redden, en de onzichtbare, naar schatting tienduizenden illegale prostituees die in Nederland onder dwang van een criminele organisatie werken. Het is onbekend wat corona voor deze groep betekent. Worden ze zonder pardon op straat gezet als de klanten als gevolg van de lockdowns wegblijven? Stuurt hun pooier ze terug naar het land waar ze vandaan komen? Het antwoord is: we weten het niet, maar we vrezen het ergste.'

'Een andere groep die we niet uit het oog mogen verliezen, zijn de naar schatting vijfduizend niet zelfstandige sekswerkers die hun diensten legaal aanbieden, bij bijvoorbeeld seksclubs, sm-studio’s of escortclubs. Deze legaal werkende prostituees betalen netjes belasting. Toch krijgen veel van hen geen cent van de overheid om de gevolgen van de coronacrisis op te vangen. Dat komt omdat deze vrouwen vaak werken via de opting-in regeling, iets tussen loondienst en zelfstandigheid (ZZP) in. Ze maken met hun exploitant afspraken over werktijden en type klanten, krijgen beveiliging en een nettoloon. Maar ze zijn niet in dienst. Opting-in prostituees kunnen tijdens een lockdown nul aanspraak maken op financiële compensatie. Bijstandsuitkeringen krijgen ze alleen als ze geen spaargeld hebben en geen partner die verdient. Ook deze groep sekswerkers heeft in tijden van corona veel moeite om het hoofd boven water te houden.'

Geen beveiliging, dat weten klanten ook

'Vanwege het gebrek aan vergoeding werkten tijdens de eerste en tweede lockdown vermoedelijk veel vrouwen door', weet Malsch. 'Ook toen de maatregelen dat helemaal niet toestonden. Sommige legale sekswerkers kwamen door de maatregelen alsnog in de illegaliteit terecht. Bescherming door politie en overheid is dan minder goed mogelijk, omdat ze deels uit zicht verdwijnen. Bovendien durven ze zelf vaak niet naar de politie te gaan. Dat vergroot de veiligheidsrisico’s die het beroep met zich meebrengt. En de kans op coronabesmettingen onder sekswerkers en hun klanten.'

Prostituee Foxy vertelt in het boek Nooit meer dansen? dat veel collega’s overstapten naar escortwerk toen de rode veloursgordijnen op de Wallen maanden gesloten bleven. 'Als je achter het raam werkt heb je een alarmknop, dan is er snel iemand bij. Bij een escortafspraak is er negen van de tien keer geen beveiliging en dat weten de klanten natuurlijk ook. Je doet dan als prostituee eerder dingen die je niet wilt doen: seks zonder condoom bijvoorbeeld, of zoenen. Sommige klanten stelen je geld.'

Een ander opvallend mechanisme, constateert Malsch: 'Zodra klanten handschoentjes moeten dragen vanwege corona, wordt het juist aantrekkelijker om het zonder te doen. Hetzelfde geldt voor mondkapjes. Prostituees die moeilijk zitten, of zich onveilig voelen, gaan sneller aan dit soort eisen voldoen.'

Zestien klanten op een dag

Los van corona is illegale prostitutie een moeilijk op te lossen probleem waarover volgens Malsch 'al tweeduizend jaar wordt nagedacht'. 'Ik vrees alleen dat het nu wel héél slecht gaat.' Wat kunnen we eraan doen? 'De rol van de klant wordt steeds belangrijker', zegt Malsch. Zo is sinds kort een wet van kracht die de klant strafbaar stelt als hij weet of redelijkerwijs kan vermoeden dat de prostituee die hij bezoekt slachtoffer is van uitbuiting.'

Uit een onderzoek van Malsch dat is gepubliceerd in het Nederlands Juristenblad blijkt dat klanten de signalen van seksuele uitbuiting ook wel degelijk herkennen. 'Bepaalde tatoeages, angstige, bedrukte stemming van prostituees, van het ene op het andere moment naar een andere stad verhuizen, jonge leeftijd, mannen die het geld in ontvangst nemen. Ook het aantal klanten dat de prostituee op een dag zegt te ontvangen kan duiden op dwang. Zo vertelde een man dat hij de 16e klant was van een prostituee. Hij zei: 'Dan denk je bij je eigen, 16 mijn god, hoe moet zo iemand zich voelen. Dat is natuurlijk niet normaal.' Helaas blijkt ook dat klanten weinig actie ondernemen en door de nieuwe wet zelfs minder bereid zijn misstanden te melden. Maar nu uit dit onderzoek bekend is welke signalen op gedwongen prostitutie wijzen, komen er wel meer mogelijkheden om uitbuiting op te sporen en tegen te gaan.'