Worden we bedreigd door onze autobanden?

Het vermaarde tijdschrift Politico Europe wijdde onlangs een artikel aan de gevolgen van de milieuvervuiling door slijtage van banden. OU-student Pieter Jan Kole wijst in het artikel op het feit dat dit afval met name op de bodem- en in oppervlaktewateren belandt en niet alleen in zee. Aanleiding voor de publicatie is de opname van het hoofdstuk 'tyres waste' in het recente rapport 'Plastics Strategy' van de Europese Commissie. In dat rapport wordt gepleit voor meer onderzoek naar microplastics, waar deze vandaan komen en hoe ze onze gezondheid beïnvloeden. Pieter Jan voerde samen met dr. Ansje Löhr en prof. dr. Ad Ragas, beiden verbonden aan de vakgroep Science van de Open Universiteit, een onderzoek uit naar autobandenslijtstof. 'Het onderzoek is een uit de hand gelopen nasleep van een presentatie die ik hield over bandenslijtstof voor het vak Algemene Vaardigheden Milieuwetenschappen', aldus Pieter Jan. 'Autobanden bleken een belangrijke bron van microplastics. Dennis Uit de Weerd, docent AVM, spoorde me aan om het onderzoek gepubliceerd te krijgen. Ik heb toen het tijdschrift Milieu van de VVM benaderd, of ze wellicht een artikel wilden publiceren. De reactie was positief, dus hebben we gedrieën het artikel geschreven. Ook het dagblad Trouw publiceerde een groot artikel van de hand van Anne Grietje Franssen rondom de materie, waarna er direct Kamervragen zijn gesteld.'

Waar blijft die slijtstof?

Het Science Café Plastic Soup in 2013 en een foto van een F1-circuit vol rubberdeeltjes waren de aanleiding voor het onderzoek van Pieter Jan. 'Je wordt nieuwsgierig, en de vraag rijst: waar blijft al dat slijtstof? Ik ben toen uit gaan zoeken hoeveel van dat slijtstof er in ons land vrijkomt en waar het heen gaat. De conclusie was dat we gemiddeld jaarlijks bijna één kilogram slijtstof per persoon produceren. Natuurlijk wil je dan meer serieus onderzoek gaan doen, om ervoor te zorgen dat we als wetenschappers naar een oplossing voor het probleem op zoek gaan. Dat resulteerde onder meer in het artikel in Milieu. Daarna breidden we het onderzoek verder uit, om een inschatting te kunnen maken van de emissie van slijtstof op wereldniveau. Ook keken we naar de effecten op onze gezondheid, waarvoor we de expertise van universitair docent Frank van Belleghem inriepen. Dat onderzoek is gepubliceerd in een special over microplastics in het tijdschrift IJERPH: Wear and Tear of Tyres: A Stealthy Source of Microplastics in the Environment.'

Enorme hoeveelheid

De onderzoekers kozen bij gebrek aan geschikte laboratoria voor literatuuronderzoek. Pieter Jan: 'We moesten verschillende methodes gebruiken om de hoeveelheid slijtstof te bepalen. Zo combineerden we het aantal afgedankte autobanden in een land met de gemiddelde slijtage van een band op het moment van afdanken. En het aantal auto’s per land met de gemiddelde afgelegde afstand per jaar en de slijtage in milligrammen per kilometer. Op basis van deze gegevens kun je een behoorlijke inschatting maken. Of die 100% nauwkeurig is, valt te bezien. Maar voor de conclusie maakt dat niet veel uit. En die is dat we samen een enorme hoeveelheid slijtstof in het milieu achterlaten. Of dat in een mensenleven nou 30 of 90 kilogram is, van de totale hoeveelheid op wereldniveau kunnen we ons toch amper een voorstelling maken.'

31 mega-schepen

Het onderzoek van de OU levert enkele verontrustende cijfers op. Zo blijkt dat ieder mens op aarde, van groot tot klein, gemiddeld ongeveer 0,8 kg slijtstof per jaar produceert. 'Dat komt jaarlijks voor de totale wereldbevolking neer op 6.000.000.000 kilogram, een hoeveelheid die vergelijkbaar is met de lading van 31 Maersk Tripple E schepen, de grootste containerschepen die er zijn! Vervuiling door autobanden draagt ook flink bij aan de hoeveelheid plastics in het milieu. Uit ander onderzoek blijkt dat jaarlijks 88 miljoen ton plastics in het milieu terecht komt. Zes miljoen ton slijtstof komt dan neer op zo’n zeven procent.'

Gezondheid

Over de gevolgen voor onze gezondheid is nog niet veel bekend, meent Pieter Jan. Maar de schatting is dat 3 tot 7% van het jaarlijks geproduceerde fijnstof uit bandenslijtstof bestaat. De World Health Organization schat het aantal doden door fijnstof op 3 miljoen in 2012. 'We weten niet hoe gevaarlijk bandenstof is ten opzichte van andere fijnstofcomponenten, maar heel ruw kun je schatten dat vijf procent van die drie miljoen doden veroorzaakt is door slijtstof van autobanden. Nu de uitlaatemissies van het wegverkeer steeds verder beperkt worden, worden ook de emissies van autobanden belangrijker. Zo is een elektrische auto over het algemeen zwaarder en zal deze daarom ook meer bandenslijtstof produceren. Wat de gevolgen zijn van de opname via voedsel is minder duidelijk. Maar dat er in potentie een risico is, moge wel duidelijk zijn. Meer onderzoek zal dat moeten uitwijzen.'