Transpireren bossen, net als mensen?
De wereldbevolking groeit gestaag, net als de gemiddelde levensstandaard. Met als gevolg een groeiende vraag naar water, energie en voedsel en een toenemende uitstoot van broeikasgassen. Een enorme uitdaging, en de reden dat een goed begrip van de complexe relaties binnen de zogenaamde 'water-energie-voedsel nexus' van cruciaal belang is. Volgens Stefan Dekker kunnen milieuproblemen en oplossingen niet meer in isolatie worden geanalyseerd. Hij pleit dan ook voor geïntegreerde oplossingen. 'Neem bijvoorbeeld zoetwater. We gebruiken zoetwater voor drinkwater, maar ook voor landbouw en energie. Als we voedsel importeren, importeren we ook direct het water dat gebruikt is om dit voedsel te verbouwen. Deze koppeling noemen we de 'nexus'. Willen we een wereld krijgen volgens het Parijs-klimaatakkoord, met een maximale temperatuurstijging van twee graden, dan moeten we dringend op zoek naar geïntegreerde oplossingen. Dat betekent tegelijk dat we de uitdagingen multidisciplinair moeten benaderen. Alleen dan krijgen we op wetenschappelijk onderzoek gebaseerde informatie, die beleidsmakers kunnen gebruiken om milieuvervuiling en klimaatproblemen beter en gerichter aan te pakken. De IEM-methode heeft zich de afgelopen jaren al flink bewezen, dus past deze ook perfect in het multidisciplinaire onderzoeksprogramma van de faculteit MST.'
Metingen en modellen
Stefan Dekker was altijd al gefascineerd door water en zand. Ook niet zo vreemd, want hij groeide op in Zeeland. 'Ik denk dat ik vanuit die belangstelling ben begonnen met mijn HBO-opleiding Civiele Techniek. Daarbij gaat het over bouwen, maar tegelijk ook over natuur en menselijk handelen. Toen bleek dat het leren mij goed af ging, heb ik gekozen voor een universitaire studie Fysische Geografie aan de UvA. Daar ging het over de aardkorst en zaken als bodem, vegetatie, water en het menselijk gebruik van het land en hoe dit interacteert met de atmosfeer. Je ziet dan hoe het landschap en de wereld veranderen. Uiteindelijk promoveerde ik bij de UvA op het thema water en de CO2-kringloop in bossen. Ik verrichtte daarbij veel metingen en stelde modellen op, met als leidraad: wat is het gevolg van de klimaatverandering voor de koolstof- en waterbalans op aarde?'
Het belang van bossen
Dekker heeft de beschikking over lange meetreeksen in bossen. De onderzoeksactiviteiten startten eind jaren ’80 van de vorige eeuw en liepen door tot aan zijn promotie. 'De zure regenproblematiek was op dat moment heel actueel. Die zure regen is veroorzaakt door zwavel in de benzine, met als gevolg het massaal afsterven van bossen. In die tijd werden de waterproblematiek en de klimaatverandering ook voor het eerst onderkend. Net als het mondiale belang van bossen voor de watercycli en het klimaat. Ik denk dat daardoor mijn interesse in bossen is aangewakkerd. In die periode was het nog vrij gemakkelijk om financiering te vinden voor lange monitoringsreeksen. Dat bood natuurlijk kansen voor een gedegen wetenschappelijk onderzoek en een wetenschappelijk begrip van de materie. Tegenwoordig zie je nog zelden dat die lange monitoringsreeksen gefinancierd kunnen worden.'
Zwetende bossen
Dekker promoveerde uiteindelijk op de transpiratie van bossen. 'Net zoals mensen transpireren, transpireren ook bossen. Het water in de bossen verdampt, komt in de atmosfeer terecht en valt vervolgens als regen terug op aarde, waar het weer door de bomen wordt opgenomen. Binnenkort verschijnt er een publicatie in Nature Climate Change, waarin die materie uiteen wordt gezet. In die publicatie, eigenlijk een vervolg op mijn promotieonderzoek, draait het om onderzoek dat momenteel in het Amazonegebied uitgevoerd wordt. Om aan de voedselvraag te voldoen worden grote delen van het bos in het Amazonegebied weggekapt. Dat biedt mogelijkheden voor landbouw en dus voor voedselproductie. Maar tegelijk levert het een groot probleem op en verstoort het de watercyclus. Doordat er minder water kan verdampen door het verdwijnen van bos, komt er minder water in de atmosfeer terecht. Hierdoor krijgen gebieden ten zuiden van het Amazonegebied te kampen met waterschaarste. Een paradox dus. Aan de hand van modellen - tot op molecuulniveau -, willen we onderzoeken hoe vaak dit gebeurt en hoe belangrijk bossen zijn voor een gezonde waterbalans.'
Ambitie en duurzaamheid
Dekkers ambities zijn groot als het om duurzaamheid gaat, zowel binnen als buiten de faculteit. Zo denkt hij dat er goede kansen liggen voor 'sustainable business' en 'financing'. ‘Maar ik hoop ook de samenwerking aan te kunnen gaan met een vakgebied als computer science, bijvoorbeeld als het gaat om grote mondiale klimaat- en milieumodellen. Bovendien wil ik verder onderzoek doen naar de verschillende Sustainable Development Goals, die de VN in 2015 heeft vastgesteld. Deze SDG’s beschrijven op zeventien verschillende thema’s wat er in 2050 bereikt moet worden om uiteindelijk de gewenste, duurzame wereld te krijgen die we nastreven.'
Transities en perspectief
Het creëren van die duurzame wereld vergt behoorlijk wat transities, in sommige gevallen zelfs versnelde transities. 'Zo willen we bijvoorbeeld van het gas af in Nederland, na wat er in Groningen is gebeurd. Maar daar komt natuurlijk heel wat bij kijken. Wat moet er dan allemaal gebeuren, wat zijn de alternatieven? Wat betekent dit voor individuele huishoudens? Als wetenschappers kunnen we aan dit soort vragen een belangrijke bijdrage leveren door het opstellen van scenario’s, die beleidsmakers vervolgens kunnen gebruiken om politieke beslissingen te nemen. Deze actuele transitievraagstukken bieden natuurlijk veel perspectief aan Science-studenten en ook aan studenten vanuit het bedrijfsleven. Het is een boeiend vakgebied dat zich voortdurend blijft ontwikkelen. Elke dag zie je nieuwe cases, leer je nieuwe dingen.'
