Mag ik in een democratie zeggen wat ik wil?

Zelfbestuur

In tegenstelling tot een land met een absolute vorst of een selecte groep machthebbers, zijn de inwoners van een democratie samen de baas. Hun stem bepaalt de richting van het land om de paar jaar in vrije verkiezingen. Inwoners mogen zich verkiesbaar stellen en elke stem telt voor één. Om te kunnen kiezen, is vrije toegang tot informatie essentieel. Daar zorgen democratische instituten zoals de pers voor.

Legitieme regels

Behalve verkiezingen is de vrijheid van meningsuiting een erg belangrijk onderdeel van een democratie. Herrenberg legt een onbetwist verband tussen de vrijheid van meningsuiting en een democratische bestuursvorm uit: 'In een samenleving zijn regels nodig. Het is aan de overheid om overtreding tegen te gaan. Burgers moeten zich uit kunnen spreken over het beleid. Alleen dan komen regels legitiem tot stand. En alleen dan is de dwang om ze te handhaven dat ook.'

Broederschap

De vrijheid om zonder angst voor vervolging je mening te kunnen uiten is essentieel in een democratie. In de Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens staat echter ook het volgende: 'Alle mensen zijn begiftigd met verstand en geweten. Iedereen behoort zich jegens elkander in een geest van broederschap te gedragen.' Die broederschap staat mooi in de verklaring, maar voor juristen is het een lastig concept. Want wat behelst die geest van broederschap precies? De verklaring is bovendien geen juridisch bindend document, zoals het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens dat wel is in Nederland.

Hoge bomen

Kritiek op de overheid is van het grootste belang. Dus mag je in Nederland rustig zeggen dat je de minister een flapdrol vindt, terwijl je daar in een land als China flink door in de problemen kunt komen. 'Als een Christene in zijn geloof aanknopingspunten ziet om tegen het Homo-huwelijk uit te laten, zijn anderen daar wellicht door gekwetst. Maar juist als je het niet met elkaar eens bent, is het van belang dat je mening gehoord wordt. Toch zijn ook in Nederland dingen uitgesloten. Zo is het ontkennen van de Holocaust verboden. In Amerika is zelfs dit toegestaan.'

Facebook als supermacht?

Grote mediabedrijven bepalen zelf wat hun redactie publiceert en wat niet. De grote social media bedrijven als Twitter en Facebook gaan een stap verder. Zij leggen hun gebruikers restricties op. 'Wanneer dat gaat over racisme, aanzetten tot haat, oproepen tot geweld en tot voor kort Godslastering, past dat in de regels van de Nederlandse overheid. Soms gaan die codes in het publieke domein echter verder dan de beperkingen van de lokale overheid. Dan bepalen private partijen eenzijdig de grenzen van het publieke debat. Maar is dat wel wenselijk nu sociale media zo belangrijk zijn geworden voor de besluitvorming?'

De grens

In een democratie moeten we allemaal tegengeluid kunnen incasseren, onze beleidsmakers voorop. Het geven en verspreiden van onze mening is fundamenteel voor het vormgeven van onze samenleving. Daar hoort de grens tussen de vrijheid van meningsuiting en de rechten van anderen bij. Zolang we in een echte democratie wonen blijft die scheidslijn onderdeel van discussie en kritiek. Waar ligt de grens voor jou?