Hoe word jij succesvol ouder?
In dit college legt bijzonder hoogleraar Annet de Lange uit hoe je de regie pakt over je eigen leven en tot zelfreflectie komt. We worden elke dag een dag ouder. Hoe zorg je ervoor dat je vitaal blijft? 'Dat heeft veel te maken met ons reflectief vermogen: het vermogen om over jezelf na te denken. In de drukte van de dag hebben we te weinig tijd om dat te doen. Je aanpassingsvermogen en veerkracht ontwikkel je echter juist door over jezelf na te denken. Dat is de basis van goed zelfmanagement: je stelt jezelf doelen en weet op tijd bij te sturen in onverwachte situaties. Bijvoorbeeld door tegen jezelf te zeggen: 'Oké, ik ga nu eerst dit oplossen en dan weer verder. Veel mensen lukt dat niet, waardoor de bewuste zelfregie ontbreekt.'
Vier deelgebieden
Het is goed om regelmatig na te denken over waar je staat in het leven. Soms voelen we toch behoefte aan bezinning en zelfreflectie, maar echte persoonlijke groei bereik je pas door regelmatig over jezelf na te denken. Je kunt bewust doelen stellen op vier deelgebieden die je helpen om succesvol ouder te worden: je gezondheid, je cognitieve, mentale, fysieke en sociale ontwikkeling, betaalde of onbetaalde arbeid en zingeving of toekomstperspectief. In al die aspecten is zelfreflectie de basis van waaruit je kan groeien. We moeten daarom meer eigenaarschap ontwikkelen: leren reflecteren en hoe je je gedrag aanpast. Niet iedereen kan dat alleen. Een coach kan helpen om meer inzicht te scheppen in de balans tussen werk en privé bijvoorbeeld, maar uiteindelijk moet je zelf de stap zetten naar goed zelfmanagement.
Positieve gezondheid
Teveel werken en te weinig bewegen kan leiden tot gezondheidsproblemen. Een basisdoel is gezond bewegen bijvoorbeeld. We zijn allemaal in staat om een positieve gezondheid te bereiken, ook wanneer je een beperking hebt. Vitaliteit bereik je door proactief een positieve gezondheid na te streven. We kunnen onze gezondheid herstellen of versterken en moeten breder kijken dan alleen het lichaam. Ook voeding is belangrijk. Het is niet zinvol om uit tientallen diëten lukraak iets te kiezen en dat te gaan doen. De maatschappij is daarin veel te oplossingsgericht, waardoor de belangrijkste vraag niet gesteld wordt: wat helpt mij, in mijn specifieke situatie? Welke voeding helpt mij om succesvol ouder te worden? Daarvoor moet je eerst reflecteren op wat je wel of niet kan en je daar bewust van zijn. Een dieet volgen is een trucje, maar met behulp van zelfmanagement kan je een eigen strategie bepalen en je beperkingen, maar ook sterke kanten in kaart brengen. Zo streef je naar een goede gezondheid.
Persoonlijke ontwikkeling
Om succesvol ouder te worden moeten we in onszelf investeren. Daarbij speelt ontwikkeling op cognitief, mentaal, fysiek en sociaal vlak een grote rol. We maken bijvoorbeeld geen tijd om een interessante studie te gaan doen en onze kennis uit te breiden. Uiteindelijk kan dat leiden tot een gebrek aan actuele kennis: je hebt dan te lang hetzelfde trucje uitgehaald en mist de nodige aansluiting. Er is dan sprake van kennis-obsoletie. Veel ouderen kampen hiermee en vaak krijgt een ander de schuld. Dan wordt er gezegd: 'Dat wist ik niet,' of 'Ik kreeg er de tijd niet voor.' Hoewel je omgeving zeker een grote rol kan spelen, maak je uiteindelijk toch zelf je keuzes. Door bewustzijn te creëren en naar persoonlijke mogelijkheden te kijken kan er een plan komen om ontwikkeling te stimuleren. Op je werk kan een arbeids- en organisatie, HRM en ARBO-adviseur ook meekijken naar welke nieuwe dingen je kunt leren. Je belasting, hoeveel werk je hebt en hoe zwaar dat is, en je belastbaarheid, wat je aankunt, kunnen daardoor verbeteren.
Betaalde en onbetaalde arbeid
Steeds meer 65 plussers zijn aan het werk en onze gemiddelde levensverwachting stijgt. Dat is positief: arbeid zorgt voor een stukje zingeving. Het is echter wel belangrijk dat je je bewust bent van het feit dat je belastbaarheid verandert wanneer je ouder wordt. Bij fysieke arbeid moet je erover nadenken dat je spier- en botkracht af zal nemen en hoe je dit proces via bijvoorbeeld krachttraining kan vertragen. En wanneer je emotioneel zwaar werk doet, of een hoge werkdruk hebt, neemt de behoefte aan herstel toe na een bepaalde leeftijd. Dat zorgt voor een uitdaging: enerzijds kun je op zoek naar werk dat je belasting vermindert, maar anderzijds kun je ook sterker worden door je te ontwikkelen. Ook voor de werkgever ligt hier een taak: de zittherapie in arbeid moet worden afgeschaft. Met alleen zittend werk kun je niet succesvol oud worden. We zien daardoor ook steeds meer activiteit op de werkplek: lopen en fietsen achter het bureau bijvoorbeeld. Door mensen te faciliteren, draagt de omgeving bij aan een stuk preventie.
Zingeving en toekomstperspectief
Veel mensen hebben op het werk een sociaal netwerk, maar wanneer ze ouder worden en met pensioen gaan dan verdwijnt dat stuk. Een sociaal netwerk naast je werk houden is belangrijk omdat het ontbreken daarvan kan leiden tot eenzaamheid. Zeker rond de feestdagen wordt die eenzaamheid sterk gevoeld. Mensen hebben dan naast bezinning ook extra behoefte aan verbinding. Het is fijner ouder worden met vrienden om je heen, waarmee je leuke dingen kunt doen. Daarnaast kan je partner of andere dierbaren op een gegeven moment wegvallen en dan zijn die vrienden extra belangrijk om betekenisvol door te leven. Ze zorgen ervoor dat je steun en plezier hebt in het leven, ook dat is deel van succesvol ouder worden. Zingeving is een proces dat betekenis geeft: een financiële, persoonlijke of generatiebetekenis. Wanneer je ouder wordt speelt die persoonlijke betekenis een steeds grotere rol: bijvoorbeeld in de vorm van vrijwilligerswerk in de zorg of het onderwijs. Vaak wordt de relationele dynamiek dan als belangrijkste ervaren: de gesprekken die je hebt met mensen en de hulp die je hen kunt bieden. Wanneer je werk betekenisvol is, dan heeft dat positieve invloed op je welzijn en werk je langer door.
Je kunt succesvol ouder worden
In dit college heb je geleerd hoe je succesvol ouder kan worden. Zelfreflectie is de basis van waaruit je jezelf kunt ontwikkelen en doelen kunt stellen. Je stelt jezelf steeds de vraag: 'Wat vind ik van mezelf?', 'Zit ik op de goede weg?' en 'Waar zie ik mezelf over vijf jaar?'. Je hebt aanpassingsvermogen en veerkracht nodig om je eigen doelen bij te stellen en plannen voor de toekomst uit te voeren. Daarnaast heb je veerkracht en een goed aanpassingsvermogen nodig. Je bent dan in staat je denkbeelden, gevoelens en gedrag aan te passen aan de huidige maatschappij en met veranderingen mee te bewegen. Je gaat niet bij de pakken neer zitten, maar maakt een plan voor de toekomst en voert dat ook uit. Of dat nu op het gebied van gezondheid, fysieke, mentale of sociale ontwikkeling is. Of op het gebied van betaald en onbetaald werk en zingeving. Door goed zelfmanagement kan iedereen het talent ontwikkelen om succesvol ouder te worden.