Wijzer omgaan met onderwijs

Dit Studium Generale-college is wegens omstandigheden geannuleerd.

De Jong: 'Het huidige onderwijs is gestoeld op leren om te weten. Er staat iemand voor de klas die je informatie geeft. Die informatie sla je op, herhaal je tijdens een toets en vergeet je vervolgens voor een groot deel weer. Dan is er nog het verschil tussen theorie en praktijk. Veel studenten die ik ontmoet, beamen dat. Er bestaat een flinke kloof tussen de onderwijsbanken en de bagage die studenten in de maatschappij nodig hebben. Of je nu automonteur, verpleegkundige of leraar bent.'

Van leren om te weten naar leren om te begrijpen

'We moeten de stap maken naar leren om te begrijpen. Stel dat studenten tijdens een koksopleiding op basis van een kookboek leren om een ei te bereiden. Een spiegelei, een omelet of een gepocheerd ei. Dat is nog leren om te weten. Maar naarmate je meer feeling krijgt voor receptuurfeiten, kun je die zelf doorontwikkelen en de receptuur naar een hoger niveau brengen. Dat is meer dan losse feiten kennis. Je begrijpt dan wat de samenhang is tussen verschillende feiten en hoe die op elkaar inspelen.'

Sociaal leren, knowledge building en kenniscocreatie

'Ook sociaal leren helpt om de overgang te maken van leren om te weten naar leren om te begrijpen. Vooral omdat leren nog te vaak een individuele bezigheid is. Een voorbeeld: ik zit in de trein en lees een boek. Daar vorm ik een mening over. Ik kan dan moeilijk nog een keer tegen mezelf zeggen: 'Maar luister eens Frank, ik denk daarom en daarom anders over de inhoud.' Je hebt de kijk van andere mensen nodig om je inzicht te verbreden en het boek zodoende beter te begrijpen. Hier en in een meer uitgebreide context gaat het om het bouwen van nieuwe ideeën door samen te leren met anderen. Dit in plaats van enkel kennis te verwerven door te luisteren naar iemand die voor de klas staat. Die gezamenlijke ontwikkeling van nieuwe kennis staat centraal binnen het concept knowledge building. Direct daarmee verbonden is het begrip 'kenniscocreatie'. Door meerdere ideeën te vergelijken kom je erachter welk idee de meeste potentie heeft om tot een andere of verbeterde aanpak te komen voor een onderwijskundig of ander vraagstuk.'

Dezelfde taal spreken

'Een voorwaarde is dan wel dat je dezelfde taal spreekt om miscommunicatie en misverstanden te voorkomen. Zo kunnen twee mensen zeggen dat ze links stemmen. Alleen, wat links is voor de een kan nog linkser of evengoed een stuk rechtser zijn dan voor de ander. Op dezelfde wijze is het daarom van belang om vooraf duidelijk te maken wat meerdere mensen precies verstaan onder een begrip als 'leren', 'transitie' of - nu heel actueel - 'stikstof'. Als die overeenstemming er eenmaal is, ligt de weg open voor de uitvoering van nieuwe denkwijzen. Zoals Einstein al zei: 'Je kunt een probleem niet oplossen met de denkwijze die het heeft veroorzaakt.'

Responsiever onderwijs

'Het huidige onderwijs wint evengoed aan belang en inhoud als het responsiever wordt, als onderwijsprofessionals meer letten op de signalen die leerlingen uitzenden. Als ze meer ruimte geven aan eigen initiatieven van diezelfde leerlingen. Dan maak je ze op een positieve manier bewust van hun mogelijkheden. Dan stimuleer je ze ook om buiten de schoolkaders te denken. In dat verband herinner ik me een uitspraak van de minister van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap naar aanleiding van bepaalde uitlatingen van klimaatactiviste Greta Thunberg. De minister zei toen: 'Laat haar eerst eens naar school gaan, zodat ze alles weet.'

Grotere maatschappelijke relevantie

'Zo’n opmerking staat volledig haaks op de maatschappelijke problemen waarmee ook jongeren te maken hebben en waarvoor zij in de toekomst oplossingen moeten zoeken. Omdat er nog veel te veel scholen zijn die niet of nauwelijks zijn uitgerust om leerlingen een leeromgeving te bieden waarin ze in dialoogverband en via samenwerkende disciplines kunnen werken aan maatschappelijke uitdagingen. De conclusie laat zich gemakkelijk raden: het onderwijs moet ook maatschappelijk relevanter worden. Want jongeren hebben al ideeën over maatschappelijke vraagstukken. Hun stem moet sterker meetellen in het onderwijs om die ideeën met elkaar tot ontwikkeling te brengen.'

Meld je aan voor de gratis Studium Generale-publiekslezing van Frank de Jong op donderdag 11 mei in het studiecentrum van de Open Universiteit in Zwolle. De lezing begint om 19.00 uur.